Lezing 13 november 2023
Martin Berger “Iconische beschavingen in Latijns Amerika”
Geachte leden,
Hierbij heten we u van harte welkom bij de lezing met beeldmateriaal door Martin Berger, archeoloog.
Hij schrijft mij;
“Maya, Inca en Azteken zijn iconische volkeren uit Midden- en Zuid-Amerika.
Maar wie waren zij eigenlijk, waar leefden zij en zijn er nog nakomelingen van deze volkeren? Wanneer is het Amerikaanse continent bevolkt geraakt en hoe kan het dat de Spanjaarden het hele continent met relatief gemak konden veroveren?
In dit college worden in vogelvlucht deze vragen behandeld. We beginnen met de eerste bewoners en waar zij vandaan kwamen. Vervolgens kijken we naar drie iconische volkeren: de Azteken, de Maya en de Inca. Daarna kijken we naar de Conquista, de verovering door de Spanjaarden.
Tenslotte blijven ook de hedendaagse inheemse volkeren van de Amerika’s niet onderbelicht, want de nakomelingen van de Azteken, Maya en Inca wonen nog steeds in het gebied.
Aan het eind van de lezing heeft u een overzicht van de culturele ontwikkeling van de oorspronkelijke bewoners van Midden- en Zuid-Amerika, van de eerste bewoners tot het heden”.
Over de spreker:
Martin Berger is universitair docent aan de Faculteit Archeologie, Universiteit Leiden en lid van de interdisciplinaire onderzoeksgroep Musea, Collecties en Maatschappij. Zijn onderzoeksinteresses omvatten (etnografische) musea en verzamelingsgeschiedenissen, inheemse vormen van representatie en de impact van globalisering op inheemse culturen. Hij heeft deze interesses onderzocht met bijzondere aandacht voor Meso-Amerika en Suriname. Als conservator maakte hij meerdere tentoonstellingen, waarvan de meest recente Azteken was. Deze tentoonstelling was tussen 2020 en 2022 te zien in Stuttgart, Wenen, Leiden en Seoul.
We hopen u maandag 13 november in de Pekhoeve te ontmoeten,
Mede namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Lezing oktober 2023
Huub Pragt, De zonnecultus van Achnaton
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal van Huub Pragt, egyptoloog, met als titel “Zonnecultus van Achnaton”. We kennen de heer Pragt als een boeiend verteller. Verleden jaar heeft hij de lezing “Toetanchamon, na 100 jaar” en in 2021 de lezing “Op zoek naar het graf van Mencheperra” voor onze Vereniging gehouden.
In 1980 begon Huub Pragt met de studie Egyptologie aan de Universiteit Leiden. In 1987 liep hij stage bij het Museum of Fine Arts in Boston. Direct na zijn studie begon hij te werken bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Tien jaar lang hield hij zich bezig met onderwijs en openbare activiteiten. In januari 2001 stichtte hij zijn eigen opleidingsinstituut. In de jaren die volgden specialiseerde hij zich in het geven van cursussen over hiërogliefen.
In zijn lezing neemt Huub Pragt ons mee naar het oude Thebe, de plaats waar de koningen van Egypte leefden, die als goden op aarde werden beschouwd. Hij schrijft mij: “Doordat zijn oudere broer plots overleed, werd prins Amenhotep plots geconfronteerd met het toekomstig koningschap over Egypte. Hij was anders dan alle andere koningen die voor hem hadden geregeerd. In zijn vijfde regeringsjaar besluit Amenhotep IV zijn naam te veranderen in Achnaton. De tijd waarin farao Achnaton en zijn beeldschone koningin Nefertiti over Egypte regeerde, staat bekend als de Amarnaperiode. Aan het begin van deze roerige tijd in de Egyptische geschiedenis, werden enorme culturele veranderingen doorgevoerd. De drijvende kracht achter dit alles kwam van het koninklijk echtpaar zelf. De veranderingen zijn vooral waar te nemen op het vlak van religie, kunst en architectuur. Vooral de godsdienstige voorstellingen en de inhoud van de teksten die zijn aangetroffen in de nieuw gebouwde hoofdstad Achetaton, het huidige Tell el-Amarna, geven blijk van de radicale opvattingen van het koningspaar. De nieuwe godsdienst was restrictief en diende ertoe Achnaton en Nefertiti, als de aardse vertegenwoordigers van de zonnegod Aton, te verheffen boven hun onderdanen. Na de dood van Achnaton regeerde Nefertiti een korte tijd als alleenheerseres over Egypte. Korte tijd na haar dood was het haar schoonzoon, farao Toetanchamon, die een einde maakte aan de veranderingen en de oude Egyptische religieuze tradities weer in ere herstelde”.
Graag wil ik u eraan herinneren, dat de consumpties contant afgerekend moeten worden.
Het belooft een boeiende avond te worden en hopen u maandag 9 oktober in De Pekhoeve te kunnen begroeten.
Vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 11 september 2023
Thom Hoffman Ïndië, betovering en desillusie”
Geachte leden,
Op 11 september aanstaande geeft filmacteur, fotograaf en Indië-kenner Thom Hoffman een lezing over zijn boek Indië, betovering en desillusie. Hij publiceerde dit zeer goed ontvangen boek in 2022 bij Meulenhoff. NRC schreef hierover: “Thom Hoffman vindt een nieuwe vorm voor koloniale geschiedschrijving”.
Hoffman ging voor zijn publicatie op zoek naar het Nederlandse koloniale verleden in Zuidoost Azië. Zijn persoonlijke zoektocht begon kort na het overlijden van zijn grootouders in 1970. Op het moment dat Hoffman volwassen werd en hen vragen wilde stellen, waren ze er niet meer.
Het aloude Indische begrip Tempo Doeloe blijkt een droombeeld, een betovering. De werkelijkheid van de koloniale samenleving is gelaagd, ongemakkelijk en weerbarstig. Hoffman: “We bevinden ons nu in een periode dat er meer openheid komt over wat kolonialisme betekende. Dat kolonialisme heeft Nederland gevormd tot wat het is. Maar wat zijn de gevolgen geweest voor de Indonesische bevolking? Hoe werkt het verleden door in het nu? Er zijn veel vragen. De nieuwe generatie wil een eerlijker beeld zien. Het is allemaal nog maar één mensenleven geleden.”
In 2019 maakte Hoffman over hetzelfde onderwerp een succesvolle tentoonstelling en een fotoboek: Een Verborgen geschiedenis.’ De klassieke fotografie van Nederlands-Indië, waar ‘mooi Indië’ de maatstaf was, kantelt in Hoffmans visie en krijgt een zwarte schaduw.
In de lezing van 11 september combineert Hoffman de klassieke Indische fotografie uit die tentoonstelling met teksten uit zijn recente publicatie. Deze lezing heeft hij elders al eerder gehouden en opnieuw was de pers lovend: “Hoffman is een geboren verteller.” – Het Parool. “Een compliment aan Thom Hoffman voor dit fabuleuze resultaat die ooit begon met een spreekbeurt op school in 1969” – Azië magazine.
Thom Hoffman is acteur, fotograaf en documentairemaker. Hij was in 2009 en 2015 gasthoogleraar aan de universiteiten van Tilburg en Delft met als opdracht: de geschiedenis van Nederlands-Indië, aan de hand van tekst en beeld. In 2005 vertolkte Hoffman de titelrol Max Havelaar in een theaterversie van Multatuli’s revolutionaire roman.
Wij verheugen ons op deze lezing en hopen u maandag 11 september te mogen begroeten in De Pekhoeve in Ulvenhout.
In verband met de te verwachte drukte verzoeken wij u rond 19.30 aanwezig te zijn.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Lezing 8 mei 2023
Sjaak van der Geest “Oud worden in Nederland en Ghana”
Geachte leden,
Hierbij nodigen we van harte uit voor de lezing met beeldmateriaal ‘Oud worden in Nederland en Ghana, gehouden door Sjaak van der Geest, emeritus hoogleraar Medische Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam.
De heer van der Geest heeft onderzoek gedaan in Ghana en Kameroen en gepubliceerd over onder meer sociaal-culturele betekenissen van geneesmiddelen, cultuur en hygiëne, ziekenhuis-etnografie, privacy, en over aspecten van zorg en ouder worden in Ghana.
Hij schrijft mij: “Door onderzoek in een andere cultuur, kijken we in een spiegel; zien we onszelf en onze eigen ideeën en gebruiken helderder. De spiegel die de andere cultuur ons voorhoudt, verwijdert onze vanzelfsprekendheden, want wat voor ons `gewoon’ is, hoeft dat ginds niet te zijn, wekt daar misschien zelfs verbazing of afgrijzen. Die reactie dwingt ons vervolgens het `gewone’ opnieuw te bekijken en als het ware ter verantwoording te roepen. Rondkijken bij anderen is dus eigenlijk rondkijken in eigen huis. Voor mij is dat een van de belangrijkste ‘opbrengsten’ van de culturele antropologie.
Mijn onderzoek naar hoe mensen oud worden en hoe er voor hen gezorgd wordt in een Ghanees dorp waar ik zo’n zes jaar gewoond heb, is een treffend voorbeeld van dat ‘spiegel-effect’. Er is nauwelijks een onderwerp waar tegenstellingen tussen culturen zo scherp zijn als ten aanzien van ouderdom en ouderenzorg. Het is bij uitstek een thema waarmee mensen van verschillende culturen elkaar bekritiseren: etnocentrisme.
Tegelijkertijd is oud worden en zorgen voor ouderen een van de hardnekkigste uitdagingen waarmee we in onze eigen samenleving geconfronteerd worden. De recente corona epidemie met zijn quarantaines en de verhitte discussies over ‘dor hout’ en wie voorrang verdient bij medische zorg en vaccinaties zijn daar een voorbeeld van. Het beleid van de afgelopen jaren dat leidde tot het sluiten van zorginstellingen en tekorten in de zorg is een andere pijnlijk bewijs van onze onzekerheid over steeds maar ouder worden.
In mijn presentatie stel ik daarom de vraag of wij iets kunnen leren van de wijze waarop in bijvoorbeeld ‘mijn’ Ghanese dorp, maar ook in andere culturen, ouderen leven en zorg genieten als zij hulpbehoevend worden”.
We hopen u maandag 8 mei te ontmoeten.
Met vriendelijke groet, Namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 17 april 2023
Jacques Vermeeren
De Feniciërs, van prominent aanwezig tot permanent afwezig
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met beeldmateriaal “ De Feniciërs” door Jacques Vermeeren. De heer Vermeeren werd in Breda geboren, en heeft gewerkt als kaakchirurg verbonden aan het voormalige Ignatiusziekenhuis, het huidige Amphia. In 2002 is hij geschiedenis en internationale betrekkingen gaan studeren in Leiden met bijzondere belangstelling voor kolonisatie en maritieme historie. Hij heeft veel landen bezocht in het Midden-Oosten.
Wij kennen Jacques Vermeeren vooral als een begenadigd spreker, die al twee keer eerder een lezing voor onze vereniging heeft gehouden, te weten in 2018 over Syrië en in 2020 over Iran. We zijn dan ook verheugd dat hij wederom een lezing wil verzorgen, deze keer over De Feniciërs.
Hij schrijft mij: “Graag wil ik maandag 17 april van gedachten wisselen over de Feniciërs. Bijna 1000 jaar hebben zij de Middellandse Zee, maritiem en commercieel beheerst en een stevige culturele erfenis nagelaten. Hoe was hun relatie met de toen heersende en wisselende machten in Mesopotamië? Uiteindelijk delfden de Feniciërs het onderspit tegen de Romeinen (3 Punische oorlogen, Hannibal), die de Middellandse Zee omtoverden tot hun “Mare Nostrum”. De Feniciërs verdwenen van het wereldtoneel.”
We verheugen ons op de lezing en hopen u maandag 17 april te ontmoeten,
Namens het bestuur, Met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Lezing 13 maart 2023
Trees van Rijsewijk
Solo fietstocht door Nepal en India
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal door Trees van Rijsewijk. In 1986 jaar nam het leven van Trees van Rijsewijk (1951) een resolute wending: zij zegde haar baan als lerares op, volgde een cursus rijwiel herstellen en kocht een enkeltje India.
Zij schrijft mij: “Tijdens mijn fietstocht van 15.000 kilometer door India, Nepal, Tibet en China ontmoette ik het tweejarige weesmeisje Kumari. Dat deze ontmoeting verstrekkende gevolgen zou hebben, nee, dat had ik nooit kunnen denken. Na mijn fietstocht van een jaar ging ik in een hutje van gras en klei wonen aan de voet van de Himalaya. Kumari kwam bij me wonen. Ook dat jaar was zeer ingrijpend, want ik werd niet alleen moeder van Kumari maar ook geconfronteerd met onderdrukking en de miserabele omstandigheden van arme mensen, waardoor mijn kijk op de wereld en mijn eigen leven drastisch veranderde. Deze nieuwe kijk op de wereld nodigde mij uit om me in te gaan zetten voor arme en onderdrukte mensen in Nepal.
In 1987 richtte ik Stichting Tamsarya op met de bedoeling om enkele kinderen uit haar dorp te helpen. Ik had op mijn fietstocht al vele moeilijkheden overwonnen en ik wist waar ik aan begon. “Gewoon handelen” werd mijn motto. In 1995 werd er een prachtig weeshuis aan de voet van Himalaya geopend, waar veel kinderen wonen, leren, spelen, werken en dromen over een nieuwe toekomst in hun eigen land. Van de 500 kinderen die werden opgevangen kreeg een groot aantal een goede opleiding en werk. Een jongen die op zesjarige leeftijd als slaaf voor grootgrondbezitters moest werken, is nu dokter. Reeta, die ik als baby van vier maanden langs de kant van weg vond is verpleegkundige geworden.
In 1987 leefde 70% van de mensen in Nepal in extreme armoede. Hoewel in Nepal de levensomstandigheden zijn verbeterd, moeten nog steeds te veel mensen onder erbarmelijke omstandigheden zien te overleven met een inkomen tussen 50 cent en 2 euro per dag. Meer dan 45 scholen zijn gebouwd in afgelegen bergdorpjes. Ruim 400 arme meisjes zijn opgeleid tot vroedvrouw. Boeren en boerinnen werden geschoold in biologische landbouw, er zijn fruitcoöperaties opgericht, vrouwen kregen voorlichting over gezondheidszorg en velen zijn opgeleid tot gediplomeerd naaister. Duizenden zieken zijn geholpen.
Dit jaar, na een dienstbaar leven van 50 jaar werken, draag ik de stichting over en zal ik me weer gaan wijden aan het schrijven van boeken”.
Reeds verschenen boeken: ‘Kumari, mijn dochter uit Nepal’ en ‘Vroeger was ik van niemand, nu ben ik van mezelf’.
We bevelen u deze lezing van harte aan, we hopen u maandag 13 maart te ontmoeten.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 13 februari 2023
Evelien van Alphen: “Korea, Hallyu”
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Opleving Koreaanse cultuur, Hallyu (한류)” door Evelien van Alphen, cultureel antropoloog/onderzoeker.
Ze schrijft mij:
“Sinds het einde van de 20ste eeuw zien we dat de Zuid-Koreaanse cultuur zich als een golf over de wereld verspreid. Dit fenomeen noemen we ook wel de Koreaanse golf; Hallyu in het Koreaans. Deze trend lijkt de afgelopen jaren alleen maar te versnellen. Ook in Nederland slaat de Koreaanse cultuur aan, denk aan ‘superfood’ kimchi, K-pop groep BTS, K-drama tv-serie Squid game en de Koreaanse film Parasite. Tijdens mijn lezing zal ik, met behulp van veel beeldmateriaal, de aantrekkingskracht van de wonderlijke wereld van de Koreaanse golf proberen te illustreren. Ik ga in op het ontstaan van de Koreaanse golf, en de rol die de Koreaanse overheid en de Koreaanse cultuur hebben gespeeld in het succes van deze cultuur als ‘exportproduct’.
Ook zal ik de relatie Korea en Nederland/het Westen bespreken. Van de ‘ontdekker’ van Korea (VOC zeevaarder Hendrick Hamel uit Gorkum) tot de glinsterende wereld van K-pop die nu een belangrijke rol speelt in het leven van vele Nederlandse ‘Korea fans’.
Hoe komen mensen in aanraking met Koreaanse cultuur en wat prikkelt en behoudt hun interesse? Ik ben als onafhankelijk onderzoeker bezig met een onderzoek dat zich richt op hoe de Koreaanse golf in Nederland wordt beleefd. Dit onderzoek bestaat uit veldwerk, en diepte-interviews met Nederlanders die aangeven (veel) interesse in Koreaanse media en/of cultuur te hebben.
Als antropoloog heeft mijn interesse altijd voornamelijk in Oost- Azië gelegen, eerst de Japanse en later voornamelijk de Koreaanse cultuur. Wat mij fascineerde, iets wat beide landen typeert, is de relatief grote kloof tussen de (fantasie) wereld geportretteerd in de media en de dagelijks realiteit. Zo deed ik onderzoek naar de rol van Yaoi, een genre van Japanse manga bestaande uit liefdesverhalen tussen 2 mannen, een wellicht onverwacht populair genre in een conservatief land als Japan.
De Koreaanse cultuur greep me pas echt toen ik een half jaar in het land verbleef. Ik werkte in een zogenaamd ‘taalcafé’, een plek waar Koreanen van alle leeftijden komen om hun Engelse conversatie vaardigheden te oefenen. Een concept dat direct voortvloeit uit een gemis in het Koreaanse schoolsysteem, waar voornamelijk gehamerd wordt op woordjes stampen. Door de vele gesprekken die ik voerde, kreeg ik een uniek kijkje in de dagelijkse realiteit van veel Koreanen. De cultuur is in sommige opzichten het tegenovergestelde van de Nederlandse cultuur, met een focus op status, competitie en een strikte hiërarchie. Wat mij echter bijbleef was de warmte die sprak uit sociale interacties, de zorg die men voor elkaar droeg, en de kunst van het genieten van het leven.
Afgelopen zomer kon ik na corona weer afreizen naar Korea, waar ik van de kans gebruik maakte om een zomersemester (Koreaanse taal en cultuur) aan de vrouwenuniversiteit Ehwa in Seoul te volgen.”
We heten u van harte welkom en hopen u allen 13 februari te ontmoeten.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 9 januari 2023
Henk Schulte Nordholt, Indonesië: Merdeka
Geachte leden,
Namens het bestuur van de Vereniging Volkenkunde Breda wens ik u allen een gezond, kleurrijk en vredig 2023.
We hebben wat te vieren, namelijk op 24 januari 1978 werd onze vereniging opgericht en dat betekent dat we deze maand ons 45jarig bestaan vieren. En wie jarig is, trakteert. U, als lid mag een introducé meebrengen, die gratis toegang heeft tot de lezing van januari. Per lid, een introducé.
Onlangs is de Algemene Ledenvergadering gehouden, waarin een belangrijk besluit is genomen. Met ingang van het volgend seizoen (september 2023) verhuizen we naar de Pekhoeve in Ulvenhout. Aanleiding is de recente huurverhoging van Nieuwe Veste, die voor de vereniging niet langer is op te brengen. Voor sommigen van u zal de Pekhoeve dichterbij zijn, voor anderen verder weg. Maar voor allen geldt, dat de Pekhoeve een goed alternatief is, met als bijkomstig voordeel, dat er makkelijk en gratis kan worden geparkeerd.
Tot slot nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal over Indonesië: Merdeka. De lezing wordt gehouden door Henk Schulte Nordholt, emeritus hoogleraar Indonesische Geschiedenis aan de Universiteit van Leiden. Van 1985-2005 werkte hij aan de Universiteit van Amsterdam. Van 2005-2019 was hij Hoofd Onderzoek van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden. Hij publiceerde onder meer over de geschiedenis van Bali, koloniaal geweld en moderniteit in Nederlands-Indië en over bestuurlijke hervormingen, democratisering en burgerschap in Indonesië na het aftreden van Suharto in 1998.
In 2022 verscheen het boek Merdeka aan de hand van Henk Schulte Nordholt en Harry Poeze met als subtitel “De strijd om de Indonesische onafhankelijkheid en de ongewisse op komst van de Republiek, 1945-1950”. Momenteel worden Indonesische en Engelse vertalingen van het boek voorbereid.
Er zijn het afgelopen jaar nogal wat boeken verschenen over het koloniale verleden van Nederland en het geweld van Nederlandse militairen in Indonesië tijdens de Indonesische Revolutie. Vaak staan daarin Nederlanders centraal en ontbrak het aan een Indonesisch perspectief op dit verleden.
In het boek Merdeka van Harry Poeze en Henk Schulte Nordholt wordt een nieuw verhaal verteld, waarin Indonesische actoren en hun strijd tegen de Nederlanders centraal staan. Dit verhaal is ook nieuw omdat het laat zien hoe ongewis de uitkomst van dit proces was. Geschiedenissen van revoluties worden altijd geschreven als de uitkomst bekend is: we weten immers al wie de winnaar is. Maar dat gold niet voor de deelnemers aan die strijd, niemand van hen kon de uitkomst voorspellen. En daarom was hun revolutie zo’n ongewis avontuur.
In zijn lezing zal Henk Schulte Nordholt de belangrijkste momenten uit dit proces belichten. Na de gruwelen van de Japanse bezetting (1942-45) moesten de republikeinse leiders een nieuwe staat zien op te bouwen. Zij kregen aan Nederlandse zijde te maken met kortzichtige politici en oorlogszuchtige militairen. In eigen kring moest de Republiek het hoofd bieden aan eigenzinnige en strijdlustige jongeren, autonome militaire leiders, behoudende federalisten, revolutionaire communisten, en radicale moslims. Pogingen tot een staatsgreep in 1946, een burgeroorlog in 1948, Nederlandse aanvallen in 1947 en 1948, en wispelturig gedrag van de Verenigde Staten bedreigden het voortbestaan van de Republiek. Daarom is de overwinning die de leiders van de Republiek uiteindelijk behaalden het grote wonder van de Revolutie.
We bevelen u deze lezing van harte aan en hopen u maandag 9 januari te ontmoeten,
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 12 december 2022
Patrick Berben, Namibië: de Himba
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met beeldmateriaal over Namibië: de Himba door Patrick Berben. Patrick Berben is naast advocaat ook cultureel- antropoloog. Vanaf 1981 heeft hij etnografische expedities ondernomen naar o.a. Kenia, Uganda, Ethiopië, Namibië en Brazilië. Hij heeft jarenlang samengewerkt met de antropologen Patrick Wymeersch en dr. Gustaaf Verswijver ( R.U.Gent) van het Afrika Museum te Tervuren. Al twee maal heeft Patrick bij ons een lezing verzorgd: over de zwarte nomaden uit Oost-Afrika en een over de indianen in Brazilië, beide lezingen memorabel .
De lezing, voorzien van woord, film, foto’s en cultuurvoorwerpen, focust op de HIMBA, een nomadenvolk uit Namibië.
Een nomadencultuur is vaak een overlevingscultuur. Er wordt aangenomen dat de verre roots van de Himba in het gebied rond de Grote Meren (Oost-Afrika) liggen. Hun taal wordt ingedeeld bij de Bantu-groep en is in feite verwant aan de taal van hun nabuurvolk, de Herero. Hun leefgebied, Kaokoland, is ongeveer 50.000 km2 groot en situeert zich in het noordwesten van Namibië, tegen de grens met Angola en de Atlantische Oceaan, grotendeels ten zuiden van de Kunene-rivier. Het gebied is een onherbergzaam, dor, bergachtig landschap met valleien, (droge) rivierbeddingen en een schrale begroeiing.
Het aantal Himba wordt op enkele tienduizenden geschat. Hun levenswijze kan als semi-nomadisch worden omschreven. Vooral de vrouwen houden vast aan de traditionele levenswijze terwijl de mannen in en uit de cultuur stappen : zij gaan vaak tijdelijk werk (en geld) zoeken als arbeider of militair, en keren dan terug, back to culture.
Wij zullen tijdens de voorstelling focussen op o.m. de migratie geschiedenis van de Himba, de lichaamsornamentiek, het belang van de afstamming via de vaderlijke én de moederlijke lijn, de betekenis van het “ heilig vuur “ en de status van de patriarch en de voorouders, hun semi-nomadisch bestaan als veehouders en de spreidstand van de Himba tussen traditie en moderniteit.
Aan de hand van beelden en gebruiksvoorwerpen uit de Himba- cultuur wordt het vorengaande geïllustreerd.
We hopen u maandag 12 december te ontmoeten, namens het bestuur,
met vriendelijke groet, Annelies Bettink
Lezing 14 november 2022
Narsingh Balwantsingh: de reis van de Indiërs
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “ De reis van de Indiërs” door Narsingh Balwantsingh (geboren in Rotterdam, 1975), presentator en theatermaker.
Narsingh is sinds 2001 bij de publieke omroep te zien als presentator van televisieprogramma’s als Namaste Holland, Iedereen Verlicht, Verlossing in Varanasi en De reis van de Indiërs. Naast zijn televisiewerk maakt hij ook theaterprogramma’s. In 2010 maakt Narsingh zijn debuut als cabaretier met de voorstelling “Trots op Rotiland” , waarin Narsingh vertelt over het opgroeien in Nederland als jongen met Surinaams-Indiase roots. Daarna in 2014 de solo voorstelling “Op klompen naar Calcutta”, een voorstelling waarin Narsingh vertelt over de reis die zijn overgrootvader maakte vanuit India naar Suriname in 1916 om te gaan werken op de suikerrietplantages in de voormalig Nederlands kolonie Suriname. In 2021 maakt hij de drieluik De reis van de Indiërs.
In de lezing vertelt Narsingh over zijn drijfveren om deze drieluik te maken en waarom de reis van zijn betovergrootvader, inmiddels 110 jaar geleden, nog steeds een belangrijk persoonlijk thema is.
In de documentaire gaat hij terug naar het geboortedorp van zijn betovergrootvader in Noord India. Hij reconstrueert de reis die zijn betovergrootvader per boot maakte in 1913 vanuit Calcutta naar Paramaribo (Suriname), waar hij te werk werd gesteld op de suikerrietplantages van Marienburg. Narsingh gaat in de documentaire ook naar Suriname en brengt een bezoek aan de plantages waar tot 1873 de tot slaaf gemaakten aan het werk gezet werden. In het Nationaal archief ziet hij oude contracten in, waaronder ook die van betovergrootvader. Zijn betovergrootvader zag India nooit meer terug. Door de reis van zijn betovergrootvader te reconstrueren en terug te gaan naar zijn geboortedorp maakt Narsingh een bijzondere cirkel rond en vertelt hij het verhaal van ruim 30000 Brits Indiërs die naar Suriname kwamen om te werken en nooit meer terug gingen naar India.
Het belooft weer een boeiende avond te worden. We hopen u 14 november te ontmoeten.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 10 oktober 2022
Huub Pragt: Toetanchamon na 100 jaar
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Toetanchamon, na 100 jaar”. Deze lezing wordt gegeven door Huub Pragt, egyptoloog. We kennen Huub als een boeiend verteller.
Verleden jaar heeft hij de lezing “Op zoek naar het graf van Mencheperra” voor onze vereniging verzorgd.
In 1980 begon Huub Pragt met de studie Egyptologie aan de Universiteit Leiden. In 1987 liep hij stage bij het Museum of Fine Arts in Boston. Direct na zijn studie begon hij te werken bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Tien jaar lang hield hij zich bezig met onderwijs en openbare activiteiten. In januari 2001 stichtte hij zijn eigen opleidingsinstituut. In de jaren die volgden specialiseerde hij zich in het geven van cursussen over hiërogliefen.
Hij schrijft mij: “Het graf KV62 van de jonggestorven farao Toetanchamon staat de laatste jaren weer volop in de belangstelling. Dit eens te meer omdat in dit najaar het 100 jaar geleden is dat de Brit Howard Carter het beroemde graf in het Dal der Koningen heeft ontdekt. Sinds de sensationele ontdekking van het graf stapelen de raadselen zich op. In de jaren twintig van de vorige eeuw werd gesproken over de ‘vloek van de farao’ nadat de geldschieter van de opgraving, Lord Carnarvon plotseling overleed.
De grootste raadselen doen zich echter voor rondom de mummie van Toetanchamon.
Wat kunnen we inmiddels zeggen over de doodsoorzaak? En levert het recente DNA-onderzoek aan zijn mummie voldoende bewijs op voor de identiteit van zijn ouders? In de zomer van 2015 lanceerde de Britse egyptoloog Dr. Nicholas Reeves een spraakmakende theorie dat het graf KV62 nog niet al zijn geheimen heeft prijsgegeven. Is het mogelijk dat koningin Nefertiti achter de grafwanden begraven ligt? Een verbluffende ontdekking lijkt ook te zijn gedaan in 2020 door de Amerikaanse egyptoloog Dr. Raymond Johnson. Op basis van voorstellingen op hergebruikte bouwblokken is hij ervan overtuigd dat Toetanchamon als jonge koning actief heeft deelgenomen aan militaire campagnes en veldslagen. Dit zou zelfs kunnen betekenen dat de verwondingen die zijn geconstateerd aan de mummie van Toetanchamon, tijdens een van deze gevechten zijn ontstaan en mogelijk hebben geleid tot zijn vroegtijdige dood.”
We hopen u maandag 10 oktober te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Lezing 12 september 2022
Wil Boetzkes: Oekraïne
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal Oekraïne: grensgebied in politiek en cultuur door Wil Boetzkes, kunsthistoricus. Hij schrijft mij: “Het grootste land van Europa staat momenteel in het middelpunt van de belangstelling. De aandacht gaat nu enkel uit naar het gruwelijke conflict met Rusland. Oekraïne heeft echter al een eeuwenlange bewogen geschiedenis achter de rug. Al in de Bronstijd speelde het land een grote rol in de contacten in Eurazië en was de wieg voor vroege Europese culturen.
Als onderdeel van de Euraziatische steppe was het gebied vaak doel of tussenstation voor nomadische plunderaars en veroveraars. Oekraïne was het woongebied van Scythen en Sarmaten, zag Griekse kolonies ontstaan aan de oevers van de Zwarte Zee en op de Krim, was onderdeel van het Romeinse rijk, werd een sleutelgebied van de Oost Slavische culturen en werd geteisterd door de Mongolen. In tal van musea zijn de indrukwekkende kunstschatten van de Scythen bewaard (momenteel zijn ze veilig ondergebracht).
De machtige Djnepr was al vroeg de belangrijkste handelsader van Scandinavië naar de Zwarte Zee, van de Vikingen naar de Grieken en verder. De rivier was het strijdtoneel van gevechten met veel veroveraars: Mongolen, Tataren, Litouwers, Polen en Russen. Eeuwenlang was Cherson in Byzantijnse handen. Oekraïne werd het eerste kerngebied van het rijk Rus (Moskou en de steden van de Gouden Ring bestonden nog niet) en de hoofdstad Kiev maakte een gouden periode door onder Vladimir de Grote en Yaroslav de Wijze. De indrukwekkende Sofiakathedraal en het immense Holenklooster in Kiev zijn voor Oekraïners heilige plaatsen. Sinds de 14de eeuw werd het land, met name het westen en Lviv, speelbaal van Litouwen en Polen.
In de 18de en 19de eeuw bloeide een kozakkenrepubliek, het land werd een mondiale korenschuur, maar de Habsburgers en de Russische tsarina Catharina de Grote legden een claim op het land. Na de Krim-oorlog begon de Russificatie, Oekraïne gold voor de Russen als Klein-Rusland en werd in 1922 onderdeel van de Sovjet-Unie.
De Poolse en Habsburgse aanwezigheid is goed voelbaar in steden als Lviv of Chernivitsi, van gotiek tot Jugendstil. De Krim was eeuwenlang een favoriete vestigingsplaats aan de Zee van Azov, voor de Grieken, Mithridates VI van Pontus, de Goten, de Chazars, de Mongolen en de Russen. Catharina de Grote verwierf de Krim en maakte van steden als Simforopol en Sebastopol Russische steden met eigen karakteristieken. Zij stichtte ook Odessa, een parel van architectuur en kunst aan de Zwarte Zee, een stad waar Europese en Aziatische culturen samenkomen.
Oekraïne leverde belangrijke avant-garde kunstenaars op, zoals Kazimir Malevitsj en Vaslav Nizjinski. Als Oekraïne ‘grensgebied’ betekent, dan komt deze naam meer dan ooit tot zijn recht in de pluriforme cultuur en grote betekenis voor de geschiedenis van Oost-Europa”.
We bevelen u deze lezing aan. Velen van u kennen Wil Boetzkes als een boeiende, verteller.
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 9 mei 2022
Tessa Minter: Filippijnen: de Agta
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “De Agta van Noordoost Luzon (de Filippijnen)”. De lezing wordt gegeven door Tessa Minter. In 2019 heeft mevrouw Minter voor ons een lezing over houtkap en toerisme in Oceanië gehouden. Wij waren enthousiast en besloten haar nog een keer te vragen.
Zij schrijft me: “Een lezing over verandering, verdrukking en veerkracht onder moderne jagers-verzamelaars.
Jager-verzamelaars volken overal ter wereld hebben in de afgelopen eeuwen tot fascinatie geleid van ontdekkingsreizigers, onderzoekers, missionarissen en kunstenaars. Tegelijk ging en gaat die fascinatie vaak nog steeds gepaard met een overtuiging dat het spoedig gedaan zal zijn met het volk in kwestie. Denk bijvoorbeeld aan het relatief recente foto boek ‘Before they pass away’, van Jimmy Nelson.
In al die voorspellingen is het oprukken van ‘de moderne wereld’ in het leefgebied van deze volkeren, en omgekeerd, hun vermeende onvermogen om daar mee om te gaan, de oorzaak van een onvermijdelijk lot.
Op basis van mijn onderzoek in de Filippijnen (2002-2014) vertel ik het verhaal van de Agta, precies zo’n jager-verzamelaars volk dat al eeuwenlang door buitenstaanders geacht wordt ten dode opgeschreven te zijn. Maar dat desondanks moedig standhoudt in de bossen en langs de kusten van het eiland Luzon.
De Agta zijn een bevolkingsgroep van zo’n 10,000 mensen, die in kleine nederzettingen van onderling verwante families langs rivieren en stranden wonen. Ze leven in grote mate van jacht en kleinschalige visserij, maar vullen dit ook aan met kleinschalige landbouw, en het oogsten van bosbijproducten die ze verhandelen met naburige boeren. Ze vertonen nog altijd een vrij grote mate van mobiliteit en ik zal tijdens de lezing uitvoerig ingaan op het economische, sociale en spirituele belang van deze regelmatige verhuizingen.
Net als andere jager-verzamelaarsvolken, hebben ook de Agta te maken met grote druk op hun land en kust, en daarmee op hun culturele identiteit en hele levenswijze.
Zo zijn houtkap- en mijnbouwbedrijven inmiddels al zeer lang buren van de Agta.
En meer recent vormen de aanleg van wegen en toeristische faciliteiten een nieuwe bedreiging. Tegelijk is ook een groot deel van hun leefgebied officieel beschermd gebied, in de vorm van het Northern Sierra Madre Natural Park.
In deze lezing laat ik aan de hand van onderzoeksgegevens door de tijd heen zien wat al deze veranderingen betekenen voor bijvoorbeeld jachtopbrengsten, demografische ontwikkelingen en het voortbestaan van lokale kennis over het bos. Ik zal tevens bespreken hoe de Agta onder permanente druk van de overheid staan om zich aan te passen aan dominante maatschappelijke normen en hoe programma’s die bedoeld zijn om hun landrechten te borgen, in de praktijk geen bescherming bieden. Ik besteed ook aandacht aan de weinige informatie die we hebben over de gevolgen van de Covid-19 pandemie. Ik concludeer dat, ondanks deze moeilijkheden, de zich altijd weer herhalende voorspelling van culturele uitsterving geen recht doet aan de veerkracht van deze bevolkingsgroep, die vooralsnog het hoofd weet te bieden aan de grote uitdagingen van de 21e eeuw “.
Dr. Tessa Minter is sinds 2010 docent en onderzoeker .Haar specialisatie is milieu-antropologie en daarbinnen richt ze zich met name op vraagstukken rondom zowel de bescherming als de commerciële exploitatie van natuurlijke hulpbronnen. Wat zijn de gevolgen van houtkap en mijnbouw voor mensen die leven in tropische bossen? Maar ook: onder welke voorwaarden en omstandigheden hebben inheemse groepen baat bij bescherming van de natuur, en wat is hun positie in nationale parken? Voor haar onderzoek woonde en werkte Tessa van 2002-2005 in de Filippijnen, en van 2015-2018 op de Salomoneilanden.
We bevelen u deze lezing van harte aan, met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 11 april 2022
Edward de Bock: Peru: de goddelijke koninginnen van Chan Chan
Aanvang 20.00 uur
Concertzaal “Nieuwe Veste”
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Peru: de goddelijke koninginnen van Chan Chan”door Edward de Bock.
De heer De Bock is kunsthistoricus voor de Pre-Columbiaanse culturen van de Andes. Tot voorkort was hij conservator en hoofd wetenschap op het Wereldmuseum, Rotterdam. Als conservator maakte hij verschillende succesvolle tentoonstellingen met begeleidende catalogi. Hij publiceert over de iconografie op het ceremoniële aardewerk uit de Andes die je volgens hem kunt beschouwen als een codex zonder tekst of paginanummering. Zijn proefschrift ging over de rol van mensenoffers als middel om het evenwicht in de schepping te behouden voor de continuering van de levenscyclus. Deze lezing is daar een vervolg op.
De lezing gaat over de rol van vrouwen als psychopompos voor de overledenen bij de voor-Spaanse culturen van Peru, in het bijzonder van de culturen uit de noord kust: de Moche cultuur (100-750) en de Chimú cultuur (900-1450). Dit is een gespecialiseerd onderwerp en daarom zal de lezing beginnen met een inleiding over de Inca en pre-Inca culturen van de Andes. Uitgelegd zal worden wat de grote verschillen zijn met cultuurtradities elders in de wereld. Immers de hoog ontwikkelde culturen van Andes hanteerden geen formeel schrift maar een systeem van gekleurde koorden met knopen om informatie op te slaan, het quipu. De kennis daarover is verloren gegaan door de Spaanse verovering.
Wat zijn de hoofdkenmerken van de Andescultuur?
Aan de hand van beeldmateriaal zal de doorlopende traditie van een gelijkvormige kosmovisie besproken worden vanaf de oudste ceremoniële stad Caral (3000 v.Chr.) tot en met het Machu Picchu van de Inca’s (1500 na Chr.). Het noorden van Peru heeft veel beeldmateriaal op ceremonieel aardewerk achtergelaten als ook schitterende muurschilderingen in hun tempels zoals in Huaca de la Luna (400 na Chr.) van de Moche cultuur.
Aan de hand van dat materiaal wordt duidelijk dat de grens tussen leven en dood, heden en verleden het onderwerp was van de Moche iconografie. Na de Moche cultuur kwam het machtige rijk van de Chimú cultuur. Zij bouwden een hoofdstad van circa 25 km²: Chanchan. De stad is geheel opgetrokken uit zongedroogde adobes. Het centrum bestaat uit 10 grote ommuurde stadsdelen, ciudadelas, ook wel paleizen genoemd.
De interpretatie van de functie van deze stadsdelen was altijd economisch.
In deze lezing zal worden aangetoond dat het economische aspect niet de hoofdfunctie was maar dat de rituele functie tot deze bijzondere layout van de stadsdelen leidde. Het ging hier om het contact leggen met de Andere Wereld van de voorouders waarbij vrouwen de hoofdrol speelden.
We bevelen u deze lezing van harte aan.
We kennen Edward de Bock als een boeiende spreker.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 14 maart 2022
Huub Pragt: Op zoek naar de verborgen tombe van farao Mencheperra
Aanvang 20.00 uur
Concertzaal “de Nieuwe Veste”
Geachte leden,
Iedereen van harte welkom, nu alle beperkende coronamaatregelen zijn opgeheven!
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Op zoek naar de verborgen tombe van farao Mencheperra”. De lezing wordt gegeven door Huub Pragt, egyptoloog.
In 1980 begon Huub Pragt met de studie Egyptologie aan de Universiteit Leiden. In 1987 liep hij stage bij het Museum of Fine Arts in Boston. Direct na zijn studie begon hij te werken bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Tien jaar lang hield hij zich bezig met onderwijs en openbare activiteiten. In januari 2001 stichtte hij zijn eigen opleidingsinstituut. In de jaren die volgden, specialiseerde hij zich in het geven van cursussen over hiërogliefen.
In zijn lezing neemt de spreker ons mee naar het oude Thebe, de plaats waar de koningen van Egypte leefden, die als goden op aarde werden beschouwd.
Hij schrijft mij:
“Drieduizend jaar geleden regeerde een hogepriester van Amon, Mencheperra, als koning over het zuiden van Egypte. Ondanks zijn lange bewind is weinig over deze farao bekend. Slechts enkele voorstellingen en naamsvermeldingen staan weergegeven op tempelmuren.
De naam van Mencheperra is echter wel vaak geschilderd op de windselen rondom de mummies van de farao’s die ooit in het Dal der Koningen zijn begraven.
Koning Mencheperra gaf tijdens zijn regering namelijk leiding aan een uiterst geheime operatie. Om plunderingen door grafrovers te voorkomen, liet hij de mummies van de farao’s uit hun graven halen.
Het sterke vermoeden bestaat dat Mencheperra een groot deel van het goud en zilver uit de graven van zijn voorgangers heeft gebruikt voor zijn eigen graf.
Dat graf is nog niet ontdekt en ligt ergens verborgen achter de heuvels van het Dal der Koningen.
De broer van Mencheperra is beter bekend. Hij regeerde in diezelfde periode ook als koning, maar dan over het noorden van Egypte. Zijn nog ongeschonden graftombe werd in 1939 door de Franse egyptoloog Pierre Montet ontdekt in het noordelijke Tanis. De vele grafschatten die daarbij aan het licht kwamen, bleken oorspronkelijk afkomstig te zijn uit de graven van het Dal der Koningen”.
Na de lezing signeert Huub Pragt zijn boek ‘De Verborgen Tombe'( €19,90).
We hopen u maandag 14 maart te ontmoeten,
met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 14 februari 2022
Alex Stipriaan: Breda en de geschiedenis van de slavernij
Aanvang 19.30 !!!
Geachte leden,
In december en januari waren vanwege Corona theaters en concertzalen gesloten, maar met de huidige versoepelingen, zijn ze weer open, weliswaar tot 22.00 uur.
We zijn zeer verheugd, dat we u weer kunnen uitnodigen voor het bijwonen van een lezing.
We starten een half uur vroeger, om 19.30 en sluiten de avond af om 21.30.
Natuurlijk blijven we goed opletten. Bij binnenkomst in de bibliotheek wassen we onze handen, zetten we een mondkapje op en houden 1,5 meter afstand. Het mondkapje mag af zodra u in de concertzaal zit en gaat weer op, als u naar de foyer gaat voor een drankje in de pauze en aan einde van de lezing.
In de concertzaal is aangegeven waar u kunt zitten. We lopen met u de zaal in om een plaats aan te wijzen. Personen uit een huishouden, mogen naast elkaar zitten (op een duoplek).
Bij binnenkomst concertzaal moet u een geldig vaccinatiebewijs in de vorm van een QR-code laten zien. Indien u niet gevaccineerd bent, moet u een negatieve testuitslag kunnen tonen, die minder dan 24 uur oud is. Op deze wijze kunnen we allen veilig genieten van een lezing.
Deze eerste lezing na de lockdown willen we alleen openstellen voor eigen leden. Dat betekent dat er geen losse bezoekers kunnen komen. Als er meer versoepelingen komen, dan zijn uiteraard bezoekers weer welkom. Let goed op uzelf, blijf gezond en kom alleen als u gezond bent.
Lezing 9 februari 2022.
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Breda en de geschiedenis van de slavernij” door Alex Stipriaan.
In 2012 heeft Alex Stipriaan bij ons een lezing gehouden over de Marroncultuur in Suriname, gevolgd door de lezing “Van slavernij tot buren” in 2014. In ons verslag over die lezing staat “toplezing”, graag nog een keer Alex Stipriaan.
We verheugen ons!
Alex Stipriaan schrijft mij:
“Tegenwoordig is het Nederlands slavernijverleden een druk besproken thema.
Vaak wordt gedacht dat die geschiedenis alleen de Randstad en Zeeland betreft.
Niets blijkt echter minder waar. Het hele land heeft er op een of andere wijze wel mee te maken gehad en daar is Breda een sprekend voorbeeld van. Al was het maar omdat in 1667 Nieuw Nederland (nu New York e.o.) met de Engelsen werd geruild voor Suriname bij … de Vrede van Breda”.
In deze lezing zal em. prof. Alex van Stipriaan (Erasmus Universiteit Rotterdam), een autoriteit op het gebied van de Nederlandse Caribische geschiedenis, hier nader op ingaan. Om enig inzicht te krijgen in wat de slavernij precies inhield, neemt hij zijn gehoor mee op een reis met een slavenschip van Congo naar Suriname en Curaçao.
Vervolgens vertelt hij het een en ander over het leven in slavernij en ten slotte zal hij een heel aantal verschillende voorbeelden geven van Bredase banden met de slavernij. Ook gaat hij in op de vraag of mensen in die tijd eigenlijk niet wisten wat zich aan de andere kant van de oceaan afspeelde en of iedereen daar dan vrede mee had.
Alex van Stipriaan is 35 jaar verbonden geweest aan de Geschiedenis-afdeling van de Erasmus Universiteit Rotterdam, als docent-onderzoeker en later hoogleraar Caribische geschiedenis.
Hij heeft veel gepubliceerd over de geschiedenis en culturen van Suriname en de Nederlandse Cariben. Anderhalf jaar geleden verscheen zijn veelgeprezen studie Rotterdam in Slavernij; in 2021 publiceerde hij met prof. Gert Oostindie twee bundels Antilliaans Erfgoed: Toen en Nu & Nu en Verder.
We hopen u maandag 14 februari te ontmoeten.
Namens het bestuur,
Met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Geen lezing in januari 2022
Geachte leden,
Tot en met 14 januari 2022 valt ons sociale leven wederom stil. Om de verspreiding te vertragen van de omikronvariant van het coronavirus is Nederland in lockdown gegaan.
Dat betekent voor onze Vereniging dat de lezing van januari “De moderne mens op Java 1900-1940” van Henk Schulte Nordholt geannuleerd wordt. Wat er daarna gebeurt, is nog onzeker. Of de geplande lezingen van februari t/m mei door kunnen gaan, is zeer de vraag.
We hopen, dat de situatie snel verbetert en dat we u in de loop van het voorjaar weer bij lezingen mogen verwelkomen.
We houden moed en houden u op de hoogte.
Het bestuur wenst u en al uw dierbaren fijne feestdagen, een goede gezondheid en een mooi, kleurrijk en vooral coronaluw 2022.
Met vriendelijke groet,
Els van Strien, voorzitter